زندگی «آلفرد هیچکاک سینمای ایران»
در یک فیلم مستند
نوزدهم اردیبهشت 1404
هفته‌نامه‌ی جوانان که از سال‌ها قبل در لُس‌آنجلس و با مدیریت مهدی ذکایی منتشر می‌شود، در تازه‌ترین شماره‌ی خود با انتشار مقاله‌ای به معرفی و تحلیل فیلم ساموئل خاچیکیان؛ یک گفت‌وگو پرداخته است. آن‌چه در پی می‌خوانید متن گزارشی‌ست که در این نشریه منتشر شده؛ و البته حاصل گفت‌وگوی دست‌اندرکاران این مجله با دوست عزیزم هوشنگ حسینی، روزنامه‌نگار پیش‌کسوت و همکار قدیمی است.
این روزها در ایران، فیلم مستندی که به زندگی و آثار ساموئل خاچیکیان کارگردان شهیر تاریخ سینمای ایران و یکی از مهم‌ترین سازندگان فیلم‌های جنایی می‌پردازد، در وب‌سایت هاشور به اکران آنلاین درآمده است. این مستند هشتاد و سه دقیقه‌ای که ساموئل خاچیکیان؛ یک گفت‌وگو نام دارد توسط امید نجوان، مستندساز و روزنامه‌نگار حوزه‌ی سینما ساخته شده و درباره‌ی گفت‌وگوی بلندی است که کارگردان این فیلم، اواخر دهه‌ی 1370 با زنده‌یاد خاچیکیان انجام داده است.
در حقیقت، این فیلم، مصورسازی گفته‌هایی‌ست که از مصاحبه‌ی قدیمی ساموئل خاچیکیان برای چاپ در ماهنامه‌ی سینمایی فیلم به جا مانده و البته تا سال‌ها روی یک نوار کاست از رده خارج هم بدون استفاده مانده بود! تا این که سازنده‌ی فیلم تصمیم گرفت صدای ضبط شده روی آن نوار کاست قدیمی را به فایل دیجیتال تبدیل کرده و با استفاده از عکس‌های صحنه و پشت صحنه، و هم‌چنین برش‌هایی از فیلم‌های موجود در آرشیو فیلمخانه ملی ایران (خصوصاً تعدادی از آثار او که در یکی از فستیوال‌های ایتالیایی مورد بازسازی قرار گرفته و کیفیت تصویری بسیار درخشانی دارند) فیلم خود را بسازد.
نام ساموئل خاچیکیان در تاریخ سینمای ایران همواره با مهارت و استادی در ساخت لحظه‌های دلهره‌آور و مضطرب‌کننده گره خورده است. فیلم‌سازی که مطبوعاتی‌های سال‌های دور به او لقب «آلفرد هیچکاک سینمای ایران» داده بودند و به همین خاطر به ساخت فیلم‌های پلیسی، جنایی با مضمون‌های معمایی و حادثه‌ای شهرت داشت.
هوشنگ حسینی، همکار قدیمی مجله‌ی جوانان که در نمایش افتتاحیه موفق به تماشای این مستند شده می‌گوید اتفاقاً در فرازی از مستند مورد بحث به شباهت‌های ظاهری و تماتیک آثار ساموئل خاچیکیان و آلفرد هیچکاک پرداخته شده است: «مستند ساموئل خاچیکیان؛ یک گفت‌وگو برای جوانان علاقه‌مند به تاریخ سینمای ایران و حتی کسانی که هیچ اطلاعی از تاریخ پر فراز و فرود این سینما ندارند می‌تواند در حکم یک کلاس درس باشد. درسی برای آشنایی با گنجینه‌های موجود در تاریخ سینمای ایران و همین‌طور جواهرهایی که متاسفانه در چند دهه‌ی اخیر، غبار فراموشی روی آن‌ها را پوشانده بود.»
حسینی هم‌چنین می‌گوید: «در بخش‌هایی از این فیلم که به شباهت‌های ظاهری فیلم‌های ساموئل خاچیکیان و آلفرد هیچکاک پرداخته شده، با تصویرهایی روبه‌رو هستیم که اگرچه بر تاثیرپذیری آشکار خاچیکیان از هیچکاک، مُهر تایید می‌زند اما هیچ‌کدام از این‌ها نشان‌دهنده‌ی ضعف سینمای او نیست؛ و اتفاقاً برعکس، نشان می‌دهد خاچیکیان با چه استادی و مهارتی آموزه‌های خود از سینماگران بزرگ جهانی را به سینمای نحیف و کم‌جان آن سال‌ها پیوند می‌داده است.»
همکار پرسابقه‌ی ما در مجله‌ی جوانان در ادامه‌ی صحبت‌هایش درباره‌ی این فیلم می‌گوید یکی از جالب‌ترین بخش‌های این فیلم، اشاره‌ی زنده‌‌نام خاچیکیان به هنرپیشه‌ها و بازیگرانی است که در حقیقت با حضور در فیلم‌های او به سینمای ایران معرفی شده‌اند. کسانی نظیر: آرمان، منصور سپهرنیا، ویدا قهرمانی، ویگن، ایرج قادری، تهمینه، محمد متوسلانی، گرشا رئوفی، بهروز وثوقی، فرانک میرقهاری، پروین غفاری، رضا بیک‌ایمان‌وردی، عبدالله بوتیمار و…هما روستا که بازی او در فیلم دیوار شیشه‌ای (محصول 1350) هنوز هم جذاب و به یاد ماندنی است.
جالب این که در این فهرست، اسامی ورزشکاران سرشناسی هم‌چون عزیز اصلی (دروازه‌بان محبوب تیم ملی فوتبال ایران در دهه‌ی 1340) و امامعلی حبیبی (قهرمان کُشتی ایران، جهان و المپیک) نیز دیده می‌شود که برای اولین‌بار به ترتیب در فیلم‌های بی عشق هرگز و ببر مازندران از ساخته‌های استاد خاچیکیان ایفای نقش کرده‌اند.
چنان که پیش‌تر هم گفته شد، این روزها مستند ساموئل خاچیکیان؛ یک گفت‌وگو در سایت هاشور به نمایش درآمده و نشانی اینترنتی تماشای آن، از این قرار است:
گزارشی از نمایش «ساموئل خاچیکیان؛ یک گفت‌وگو» در مجله‌ی جوانان
